Yazı daha önce Yeni Özgür Politika’da yayınlandı.
Ari ırkı ile Ariler’in ülkesi olan Aran hakkında zaman zaman büyük tartışmalar olduğunu duyar veya okuruz. Hitler bile ırkçı amaçlarına alet etmek için almanların ’saf’, karışıma uğramamış Ari ırkından olduğunu ileri sürmüştü. Yani sarışın, mavi gözlü ve beyaz olanlar. Günümüzde de İsveç ırkçıları (Norra Fronten) tarafından bu düşünce devam ettirilmekte. Onlara göre: ”Avrupalı veya ’Beyaz’ olmayla orantılı düşünce, karekter, ruh ve kültür ile de asil” olanına ari denilir. Persler, İran devlet adının Ari/İr den geldiğini, arileri temsil ettiklerini söylerler. Afganistan ve o bölgenin eski isminin ’Aryana’ olduğunu biliyoruz vs. Bu çerçevede arilere sahip çıkan çoğalır ama gerçekten Ariler varmı, varsa kimlerdir bunlar?
Ari kelimesinin anlamından başlayalım: Fırat kenarı ve Orta Anadolu Kürtleri ateş için ’ar’ kelimesini kullanır. Kürdistan da bu ’agır’ dır. Bir sürgün Kürdüne agır nedir diye sorarsan bilmez ama bunu ar diye sorarsan hemen anlar. Türkçedeki sözlük anlamı da: ”-den doğru, -den yana, acı, korku veya İran’dan geçerek kuzey Hındistan’a yerleşen halktan olan kimse” dir. Batı litaratüründe de: ”MÖ. 2000 li yıllarda kendisini Ari olarak gören Hind-Avrupa gruplarından İran, Afganistan, Ermenistan, Kuzey Hındistana yerleşen ’soylu’ insanların kendilerine verdiği addır.”diye geçer. Kendilerini Ari olarak gören farslar ve tacikler ar kelimesine karşılık ’ateş’, Pıştular ’Or/our’, Gazneliler ’alav’, ermeniler ’gırak’ ı kullanır. Yani kelime orijinal formatı ile hala Kürtçe de muhafaza edilmektedir.
Kürtçe’de, bir de ’Arê me’ diye bir deyim var, Türkçe karşılığı; yurdumuz, yerleşkemiz, bölgemiz veya yerleşilerek ateşin yakıldığı yer’dir. Arilerin yerleştiği coğrafyanın genel ismi de ’Aran’ dır ki tercümesi: ateşlerin yakıldığı yer veya yerleşim yeridir. Kafkasya, Serhat, Xorasan ve iç Asyanın bir kısmına tarihçiler, coğrafyacılar bu ismi verir. Bu bölge, aynı zamanda sürgün Kürtlerinin eski yurdudur; Şadi devleti burada kurulmuştur. Ar kelimesinin Kürtçe’de orijinal kalmasının nedeni coğrafik, tarihi, dini ve dilsel sebeplerin toplamıdır.
Ari ve Aran kelimelerinin ateş ile olan ilgisinin açık olduğunu yukarıda izah ettik. Ateşin daha önce Kürtler (günümüzde bile Sıvas, Dersim ve Şengal Kürtleri arasında bu gelenek devam ediyor) arasında kutsal olduğu göz önüne getirilirse buradaki anlam daha derinleşir. Ari kelimesinin esas anlamı da bence ateşe inanandır. Ateşin çok ve kutsal olduğu yere Kürtçede, ateşin çoğulu olan ’aran’ kelimesi kullanılır. O güne dönüp, ateşin çok önemli olduğu ülkeden birine nerelisin diye sorulsaydı, kesinlikle ’Ben Aranlıyım!’ derdi.
Şimdi bu işin bir de tarihi arka planına bakalım. Ari kelimesine ilk defa hintlilerin eski dili olan Sanskrît de rastlanır. Daha sonra yazılı tarihin babası sayılan yunan Herodotos (MÖ. 400) ari’nin anlamını ‘asil, asilzade’ anlamında yazar. Aynı yazar Kürtlerin ataları olan Medleri diğer uluslar ile kıyaslarken ’Medler asildir’ diye söz eder. İşte bu nedenledir ki son dönemlerdeki islamist-türk tarihçileri Herodotos’u yazılı tarihin babası yerine ”tarihin yalancısı” olarak adlandırmakta. Herodotos halkları tanıtırken şöyle yazar: ”Farslar kendilerini ’Artea’ olarak tanıtır ama yunanlılar onlara ’Kephen’ ismini verir. Aynı yunanlılar Medler için ’Arian’ ismini kullanır” der. Bunun yanında Medler’den farklı olarak Xorasan merkezli halkları da ’Ari’ olarak adlandırır. Bence bu, ya Kürtler’in bir bölümünü veya tacik, dari, beluc, pıştu halklarını belirtmek için kullanılan farklı terimdir. Tarihi belgelerde Asûrîler: Kirmananşah halkı için ”Aryan”; kutsal kitap olan Avesta da ”Airya”; Kelitler ”Ariovistus” kelimelerini kullanırdı.
Bütün tarihi belgelerin yanında onlarca coğrafik yer ismi de Arilerin bu bölgede yaşadığını, buradan dağıldığını ve içlerinde kesinlikle Kürtler’in de olduğunu kanıtlar. Arandaki bazı dağ, ova, şehir, ırmak isimleri bunun için yeterlidir sanırım; örneğin: Ar-arat, Ar-dahan, A/Er-zurum, A/Er-ivan, Azerbeycan, Ar-as, Ar-al gibi…
Kısacası kelime anlamından (dil) tutalım da, tarihi, dini ve coğrafik bütün veriler esas Arilerin Kürtler olduğunu kanıtlıyor. Bundan şüphe yok ama şimdiye kadar bunu dünyaya kabul ettirecek bir irademiz daha ortaya çıkmış değil.
Şoreş REŞİ
2018.10.15
