Tarih boyunca Kürtlere has bir alfabe olmuşmudur? Bu konu üzerinde maalesef istenilen düzeyde araştırma yok. Ama tarihçiler tarafından Kürtlerin ataları oldukları kabul edilen Medlerin kendilerine ait bir alfebelerinin olduğu biliniyor. Bilindiği halde bu konudaki bilgimiz sınırlı. Araştırmacıların bu konu ile biraz fazla ilgilenmesini ummaktan başka şimdilik yapacak fazla birşey yok.
Ekim 2018 de, Hollanda da yapılan Kurdistan Ulusal Kongresinin (KNK) 18. genel kurul toplantısında Zerdüştilerin temsilcisi olan Pir Loqman tarafından bir çağrı yapıldı. Pir: “Kürtlerin tekrar kendi alfabelerine dönmeleri, tekrar öğrenip onunla yazmaları gerektiğini” söyledi. Peki böyle bir alfabe varmı?
Evet, böyle bir alfabe var ve Kürtler arasında “Dîndebîrê” olarak adlandırılır. 48 tane sesli ve sessiz harften oluşuyor. İlk olarak Kürtlerin ataları olan Medler ve onların kıralı olan Diyako (715-675) döneminde kullanıldığı bilinmektedir. Medlerden sonra, Erdeşiri Baban döneminde, Kürt olan Sasaniler de bu alfabeyi kullanmıştır. Dîndebîrê ile yazılan birçok kitap bulunmaktadır. Bunlardan biri “Behiştî Ahûrayî” dir ki türkçedeki anlamı Ahura’nın cennetidir. Ahura, zerdüştülükte tanrı manasındadır. Kitabı güney Kurdistan’ın Süleymaniye şehrinde Zerdüştlerin merkezinde bulmak mümkün. Bu alfabenin ismi Ahamenişler tarafından değiştirilerek Pehlewi adı verildi. Kürtçenin ‘pala’ kelimesinden türemiştir. Zagrosların kenarındaki köylerde çiftçi, çoban ve emekçileri anlatan bir kelime ve halen kullanılmaktadır. Zerdüştlerin kutsal kitabı Avesta işte bu pehlewice ile yazılmıştır ki kökeni dindebiredir. Ahamenişler ufak tefek değişiklikler yaparak alfabenin de ismini böylece değiştirmiş oldu.
Tarihi kaynaklara göre islamiyetin Kürdistan ve Orta Doğuya yayılması ile dindebire alfabesi yasaklanmış ve bu alfabe ile yazılan bütün kitaplar yakılmıştır.
Yukarıdaki birinci örnek kürt alfabesi ile yazılmış bir text, diğeri de arapça ve kürtçe harflerini gösteren bir çizelge. Bunun dışında bir de Orhun kitablerinde Kürtleri anlatan eski bir yazı var, bunun aynı alfebe olup olmadığını bilmiyorum.
Pir Loqman ın önerisinin nekadar yerinde olduğu tartışılır ama bana göre eski alfabeye dönme meselesi geride kaldı. Dünya halklarının geneli artık latin alfabesi ile yazıyor, Kürtlerin büyük bir bölümüde bununla yazarken artık geriye dönülmesi çok zor ve fazla gerekli de değil. Bunun en iyi örneğini İsveç te görmek mümkün. Vikinglerin kendilerine has bir alfebesi (runor) vardı ve bunu genelde taşların üzerine kazarak yaşama geçiriyorlardı. Bugün İsveç latin alfabesini kullanır. Bizim de öyle yapmamız gerekir diye düşünüyorum. Bunu yaparken eski alfabemiz hakkında derin araştırmalar yapmalı, en ince ayrıntısına kadar ortaya çıkarmalı ve ünüversitelerimizdeki Kürdoloji bölümlerinde bu alfabe öğretilmelidir.
Şoreş Reşi
2018.10.28
